Η Περιφέρεια Κρήτης, ο Δήμος Ηρακλείου-Βικελαία Βιβλιοθήκη και η Βρετανική Σχολή Αθηνών (BSA), στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για την επέτειο της Μάχης της Κρήτης, διοργανώνουν δύο σημαντικές δράσεις, στο Ηράκλειο, στις 17 και 18 Μαΐου, αφιερωμένες στη ζωή και το έργο του Βρετανού αρχαιολόγου και ήρωα της Μάχης της Κρήτης, John D.S. Pendlebury.

Πρόκειται για τον αρχαιολόγο που υπηρέτησε για πάνω δέκα χρόνια την κρητική αρχαιολογία (περ. 1930-1940), πρώτα ως επιμελητής της Βρετανικής Σχολής Αθηνών στην Κνωσό κι έπειτα ως ανασκαφέας της περιοχής του Οροπεδίου Λασιθίου, και συνέγραψε αξεπέραστες, ακόμη και σήμερα επιστημονικές μελέτες για ολόκληρη την Κρήτη. Ως δεινός κρητολόγος, γοητεύτηκε από τον τόπο και τους ανθρώπους του και εντρύφησε όσο κανείς άλλος ξένος επιστήμονας στον πολιτισμό της Κρήτης, αρχαίο και σύγχρονο. Ως λάτρης της φωτογραφίας εξασφάλισε χιλιάδες φωτογραφίες της Κρήτης του Μεσοπολέμου, πολύτιμες σήμερα.

Αμέσως μετά την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και βασιζόμενος στη γνώση του για τη γεωγραφία της Κρήτης και τη στενή σχέση του με τους κατοίκους της, επιδίωξε την ένταξή του στον Βρετανικό Στρατό, για να συμβάλει στην οργάνωση της άμυνας, ενόψει της επικείμενης Μάχης της Κρήτης. Συνεργάστηκε αρμονικά με τους Κρητικούς  αντάρτες, κατορθώνοντας να οργανώσει το αντιστασιακό δίκτυο που προετοίμασε τη Μάχη της Κρήτης και αποτέλεσε τον πρώτο πυρήνα της αντίστασης στην μετέπειτα Κατοχή. Ο ίδιος έλαβε μέρος πρωταγωνιστικά στη Μάχη του Ηρακλείου, όπου σκοτώθηκε από τους Ναζί σε ηλικία μόλις 37 ετών (1941).

Οι εκδηλώσεις στη μνήμη του Pendlebury συνίστανται σε μια έκθεση τεκμηρίων και μια επιστημονική  ημερίδα και πραγματοποιούνται με αφορμή τη συμπλήρωση των 120 χρόνων από τη γέννησή του (1904).

Ως υπέρτιτλός τους έχει επιλεγεί η έκφραση «Επήρα τ’ άρματα κι έφυγα στην  Μαδάρα», την οποία ο Pendebury, χρησιμοποιούσε για να περιγράψει την πανάρχαια τάση των Κρητών για την ένοπλη έξοδο στα βουνά, το πρόταγμα της οποίας, όπως έλεγε, ακολούθησε στο τέλος και ο ίδιος.

H έκθεση, που εγκαινιάζεται την Παρασκευή 17 Μαΐου 2024, βασίζεται σε αρχειακό και φωτογραφικό υλικό το οποίο παραχωρείται από την Βρετανική Σχολή Αθηνών (BSA) και τη Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου. Η πλειονότητά του αφορά στο αρχαιολογικό και φωτογραφικό έργο του Pendlebury στην προπολεμική Κρήτη και προέρχεται από τα Οικογενειακά Αρχεία John Pendlebury της Βρετανικής Σχολής Αθηνών, μέρος των οποίων εκτίθεται για πρώτη φορά στην Κρήτη. Τα αρχεία της Βικελαίας Βιβλιοθήκης, αναδεικνύουν την τελευταία, την πολεμική δράση του Pendlebury στη Μεγαλόνησο, φωτίζοντας την συμβολή του στη Μάχη της Κρήτης, τους ντόπιους συνεργάτες του, και τέλος το θάνατό του και την διατήρηση της μνήμης του στο Ηράκλειο. Ιδιαίτερης σημασίας θεωρούνται τα ντοκουμέντα που προέρχονται από το περίφημο Αρχείο Γερμανικής Διοίκησης, αρχείο του Φράιμπουργκ της Βικελαίας Βιβλιοθήκης, τα οποία, καθώς ανακαλύφθηκαν στο πλαίσιο της έρευνας για τις εκδηλώσεις, εκτίθενται και θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά.

Η επιστημονική Ημερίδα για τη ζωή και το έργο του J. Pendlebury, η οποία θα ξεκινήσει με ομιλία για τη Μάχη της Κρήτης,  θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 18 Μαΐου 2024. Σε αυτήν λαμβάνουν μέρος Έλληνες και ξένοι ιστορικοί και αρχαιολόγοι, οι οποίοι θα αναλύσουν την ζωή και το έργο του ανθρώπου που υπηρέτησε την Κρήτη με τη διπλή ιδιότητα του επιστήμονα και του πολεμιστή, αφιερώνοντας και την ίδια τη ζωή του.

Το σύνολο των εκδηλώσεων, οι οποίες χρηματοδοτούνται από την Περιφέρεια Κρήτης, θα πραγματοποιηθούν στην αίθουσα «Θεοτοκόπουλος» της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης, στο Ηράκλειο.

Επιστημονική Επιμέλεια:

Σαμάνθα Ξημέρη, Δρ. Αρχαιολογίας

Γιώργος Τζωράκης, Δρ. Αρχαιολογίας

Αμαλία Κακίση, Υπεύθυνη του Αρχείου της Βρετανικής Σχολής Αθηνών

Κωστής Σ. Χρηστάκης, Δρ. Αρχαιολογίας, Επιμελητής Κνωσού, Ερευνητικό Κέντρο Κνωσού Βρετανική Σχολή Αθηνών

Ακολουθεί το πρόγραμμα των εκδηλώσεων:

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ & ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑΣ

17 Μαΐου 2024 | Εγκαίνια Έκθεσης

18.30 | Προσέλευση

18.30-19.20 | Χαιρετισμοί

Εκπρόσωπος της Βρετανικής Πρεσβείας

Περιφερειάρχης: Σταύρος Αρναουτάκης

Δήμαρχος: Αλέξης Καλοκαιρινός

Διευθύντρια Βρετανικής Σχολής Αθηνών: Rebecca Sweetman

19.20-19.45 | Gerald Cadogan: «Ο Τζων Πέντλεμπερυ και η Κρήτη. Αγάπη-Γνώση-Θυσία»

19.45 | Εγκαίνια Έκθεσης

19.45-20.45 | Ξενάγηση στην Έκθεση από τους Επιμελητές

18 Μαΐου 2024 | Επιστημονική Ημερίδα

9.30 | Προσέλευση

10.00-11.00 | Χαιρετισμοί

Αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού: Γεωργία Μηλάκη

Αντιδήμαρχος Πολιτισμού: Ρένα Παπαδάκη – Σκαλίδη

Προϊστάμενος Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης: Δημήτρης Σάββας

Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου: Βασιλική Συθιακάκη

Γενική Διευθύντρια Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου: Στέλλα Χρυσουλάκη

ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΑ ΟΜΙΛΙΑ

11.00-11.30 | Γιάννης Σκαλιδάκης: «Μάχη της Κρήτης, μια παγκόσμια μάχη. Διεθνείς και τοπικές διαστάσεις»

ΠΡΩΙΝΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

11.30-11.45 | Κωστής Σ. Χρηστάκης: «Ο John D. S. Pendlebury και το Στρωματογραφικό Μουσείο Κνωσού»

11.45-12.00 | Σαμάνθα Ξημέρη: «“Φάε και πιες μαζί τους”: ο Κρητολόγος Pendlebury»

12.00-12.15 | Αμαλία Κακίση: «Το οικογενειακό αρχείο του John Pendlebury»

12.15-12.30 | Σταυρούλα-Μαρία Μίχα «Οι διαδρομές του John Pendlebury στην Κρήτη: μια ψηφιακή χωρική αφήγηση»

12.30-12.45 | Άρτεμις Κλίτση: «Dilys Powell: Ο John Pendlebury στη Βίλα Αριάδνη. Μαρτυρίες»

12.45-13.00 | Ελευθέριος Πλάτων: «Ο John Pendlebury μέσα από το προσωπικό αρχείο του Ν. Πλάτωνος»

ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

18.00-18.30 | Προσέλευση

18.30-18.45 | Μαρία Σπηλιωτοπούλου: «Απόπειρες συγκρότησης Πολιτοφυλακής: η συμβολή του John D. S. Pendlebury στη Μάχη της Κρήτης»

18.45-19.00 | Imogen Grundon: «Ο John Pendlebury, η Υπηρεσία Ειδικών Επιχειρήσεων (SOE) και η Κρητική Αντίσταση»

19.00-19.15 | Κωστής Μαμαλάκης: «J.D.S. Pendlebury – Ο Λώρενς της Κρήτης»

19.15-19.30 | Γιώργος Τζωράκης: «Ο J. Pendlebury μέσα από τα μάτια των εκτελεστών του. Οι Ναζί μπροστά στο Αρχείο του Βρετανού πράκτορα στο Ηράκλειο