Θεσσαλονίκη, 2 Φεβρουαρίου 2007

Ομιλία του Δημάρχου Ηρακλείου κ. Γιάννη Κουράκη στην εκδήλωση «Αφιέρωμα στον συγγραφέα, ποιητή, φιλόσοφο και ταξιδευτή Νίκο Καζαντζάκη της Παγκρήτιας Αδελφότητας Θεσσαλονίκης»

Κυρίες και κύριοι,

«Η μορφή του Νίκου Καζαντζάκη είναι παράδειγμα πνευματικού ανθρώπου».

Η αξία ενός δημιουργού κρίνεται από την αναγνώριση του έργου του στο πέρασμα του χρόνου.

Ο χρόνος είναι η Λυδία λίθος που δοκιμάζει την αντοχή και την ποιότητα ενός πνευματικού δημιουργήματος.

Το ότι σήμερα 50 χρόνια μετά το θάνατό του το έργο του Νίκου Καζαντζάκη παραμένει ζωντανό και επίκαιρο σημαίνει ότι περιέχει γόνιμα στοιχεία, διαχρονικά και πανανθρώπινα.

Η αναγνώριση του είναι παγκόσμια και κανείς άλλος Νεοέλληνας δεν έχει τέτοια καθολική αποδοχή.

Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σ’ όλες τις γλώσσες και παντού πραγματοποιούνται μελέτες και εκδηλώσεις αφιερωμένες στη ζωή και το έργο του.

Έχει κατακτήσει την κορυφαία θέση στην ιστορία των Νεοελληνικών Γραμμάτων και εμπνέει όχι μόνο τους ειδικούς μελετητές, αλλά και τους απλούς αναγνώστες .

Υπηρέτησε όλα τα είδη του λόγου, έγραψε ποίηση, θέατρο, μυθιστόρημα, ταξιδιωτικές εντυπώσεις και δοκίμια.

Υπάρχει ακόμα μια πλούσια αλληλογραφία με κορυφαίους ανθρώπους του πνεύματος σε ολόκληρο τον κόσμο.

Οι λογοτεχνικές μορφές που δημιούργησε αποτελούν πρότυπα ζωντανά.

Ο Αλέξης Ζορμπάς, ο Καπετάν Μιχάλης, ο Μανωλιός, ο Οδυσσέας και οι θεατρικοί του ήρωες συνθέτουν τον αγωνιζόμενο άνθρωπο του 20ου αιώνα με τις μεγάλες προσδοκίες και τις δικαιολογημένες ανησυχίες για το αύριο.

Ειδικοί μελετητές διερευνούν και ανιχνεύουν τις επιδράσεις που δέχτηκε, τις φιλοσοφικές θεωρίες που τον ενέπνευσαν και αναλύουν το έργο του προσπαθώντας να εμβαθύνουν σε κάθε πτυχή του.

Θα περιοριστώ σε ορισμένες επισημάνσεις από τη ζωή και το έργο του που αναδεικνύουν τα στοιχεία που συνθέτουν την πνευματική του φυσιογνωμία και τον αγώνα της ζωής του.

Υπήρξε αφοσιωμένος εργάτης του πνεύματος.

Σ’ όλη του τη ζωή αναζήτησε και μελέτησε με προσοχή όλα τα μεγάλα δημιουργήματα της ανθρώπινης σκέψης.

Εργαζόταν με πάθος, με προσοχή και δημιουργική αφοσίωση και «αποταμίευε» απίστευτο όγκο πνευματικού πλούτου μετασχηματίζοντας σε ζωντανά βιώματα τις αφηρημένες ιδέες.

Αρνήθηκε όλες τις ευκολίες και τις ανέσεις και αγωνίστηκε να κερδίσει τη ζωή του ως δημοσιογράφος και μεταφραστής με πολύ κόπο και καθημερινό αγώνα.

Σε κείνον οφείλουμε εξαίρετες μεταφράσεις έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας που παραμένουν αξεπέραστες στο χρόνο.

Τα Ομηρικά έργα, η Θεία Κωμωδία του Δάντη, πολλά έργα της Γαλλικής λογοτεχνίας αποδόθηκαν στη γλώσσα μας με μοναδικό τρόπο.

Ταξίδεψε και γνώρισε πολλές χώρες και οι εντυπώσεις του είναι μνημεία λόγου, γιατί μελετούσε την ιστορία των λαών και προσπαθούσε να ανακαλύψει τα ουσιώδη και μοναδικά χαρακτηριστικά που συνθέτουν την φυσιογνωμία τους.

Παρόλα αυτά έμεινε πάντοτε στενά δεμένος με την Κρήτη και την ιστορία της.

Ο Νίκος Καζαντζάκης αν και μόνιμος «ταξιδευτής» και «παγκόσμιος» άνθρωπος, λάτρεψε και γνώρισε σε βάθος τον τόπο, όπου γεννήθηκε και από τους αγώνες των Κρητικών και την αυτοθυσία τους συγκρότησε τον πυρήνα της προσωπικής τους φιλοσοφίας.

Στην Ασκητική του γράφει:
«Το πιο βαθύ ανθρώπινο χρέος μας είναι όχι να ξεδιαλύνουμε και να φωτίσουμε το ρυθμό της πορείας του Θεού, παρά να προσαρμόσουμε, όσο μπορούμε, μαζί του το ρυθμό της μικρής, λιγόχρονης ζωής μας.

Έτσι μονάχα νικούμε τη λεπτομέρεια, τη θανάσιμη αμαρτία, νικούμε τη στενότητα του μυαλού μας, μετουσιώνουμε τη σκλαβιά του χωματένιου υλικού που μας δόθηκε να δουλέψουμε, σ’ ελευθερία.»

Υπέροχος πραγματικά σκοπός για τον άνθρωπο αυτός ο αγώνας.

Να ακολουθούμε το υψηλό χρέος και να μετατρέψουμε τη σάρκα σε πνεύμα.

Έναν αγώνα που ο συγγραφέας γνωρίζει ότι είναι χωρίς τελικό τέρμα και δικαίωση.

«Δοξάρι είμαι, Θέ μου, τέντωσέ με κι’ ας σπάσω» λέει σε κάποιο άλλο σημείο.

Αισθάνεται αφιερωμένος σε μια προσπάθεια υπεράνθρωπη, σ’ ένα χρέος υψηλό που δεν είναι άλλο από την υπηρεσία του πανανθρώπινου ιδανικού.

Είναι ένα ιδεώδες βαθιά ανθρωπιστικό.

Η Κρητική ματιά του Νίκου Καζαντζάκη είναι μια ιδιαίτερη αίσθηση της ζωής.

Σημαίνει αγάπη της ζωής, σημαίνει αναγνώριση της ομορφιάς και της μαγείας του κόσμου, αλλά συγχρόνως τη γενναιότητα να θυσιάσεις όλα αυτά για ένα σκοπό ανώτερο.

Κάθε φορά που επέστρεφε στο νησί επικοινωνούσε με τους απλούς ανθρώπους, καμάρωνε τα κρητικά βουνά, απολάμβανε το ιδιαίτερο άρωμα και επικοινωνούσε με την ψυχή της μάνας Κρήτης.

Στο έργο του υπάρχουν λαμπρές σελίδες, όπου υμνεί την Κρήτη και θαυμάζει το μεγαλείο της.

Μια άλλη διάσταση του Νίκου Καζαντζάκη, που υπήρξε πηγή πολλών παρεξηγήσεων είναι ο πρωτεϊκός χαρακτήρας της προσωπικότητάς του.

Κατά καιρούς γοητεύτηκε από διάφορες φιλοσοφικές θεωρίες αλλά δεν έμεινε δογματικά προσηλωμένος σε καμιά.

Δέχτηκε εκλεκτικά στοιχεία απ’ όλες χωρίς δογματισμό και υποταγή.

Γι αυτό, αδικαιολόγητα, δέχτηκε συχνά επιθέσεις από διάφορες πλευρές, που δεν του συγχωρούσαν το γεγονός ότι αρνιόνταν να υποταχθεί σε δόγματα.

Εκείνος με κατανόηση και μειλίχιο τρόπο δέχτηκε τις επιθέσεις.

Από νέος έμεινε στην πρωτοπορία των προοδευτικών ιδεών και υπηρέτησε με συνέπεια την προσπάθεια που κατέβαλε στον πολιτικό στίβο ο άλλος μεγάλος Κρητικός ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Στρατεύτηκε στο κίνημα του δημοτικισμού που αποτελούσε τότε μια έκφραση όλων των προοδευτικών δυνάμεων του τόπου μας.

Η Ελληνική Πολιτεία και ιδιαίτερα όλοι οι φορείς της Κρήτης έχουμε χρέος να αναδείξουμε και να προβάλλουμε το τεράστιο έργο του Νίκου Καζαντζάκη.

Όχι μόνο, γιατί εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο τα στοιχεία που συνθέτουν τη φυσιογνωμία μας και αναδεικνύουν την ιδιαίτερη παράδοσή μας.

Κυρίως, επειδή αποτελεί για τους νέους, μοναδικό παράδειγμα που φωτίζει και οδηγεί.

Που υποδεικνύει το δύσκολο δρόμο που καταξιώνει τον άνθρωπο, που μας διδάσκει ότι η ζωή είναι «μέγα καλό και πρώτο» και αξίζει μόνο τότε, όταν με τον προσωπικό μας αγώνα την κατακτούμε.

Μορφές, όπως ο Νίκος Καζαντζάκης, δεν πλουτίζουν απλώς τη λογοτεχνική μας Γραμματεία.

Αποτελούν γόνιμη πνευματική τροφή για όλους μας και αποδεικνύουν πόσο υψηλές κατακτήσεις μπορεί να επιτύχει ο άνθρωπος, όταν με αφοσίωση είναι ταγμένος για να υπηρετεί υψηλούς στόχους και ιδανικά.

Ευχαριστώ