Αστρακιανό - Κουναβιανό Φαράγγι του Καρτερού

Το Αστρακιανό φαράγγι ( ή φαράγγι του  Καρτερού)  αποτελεί τμήμα ενός ευρύτερου γεωλογικού συμπλέγματος που αποτελείται από τα φαράγγια «Κουνάβων- Αστρακών -Καρτερού», μήκους 21,500 χλμ. περίπου.
Ο γεωλογικός αυτός σχηματισμός βρίσκεται ανατολικά της πόλης του Ηρακλείου και διατρέχει τους Δήμους Ν.Καζαντζάκη, Επισκοπής και Νέας Αλικαρνασσού. Εντάσσεται στην ευρύτερη περιοχή του Οικολογικου Πάρκου του Γιούχτα, στις Αρχάνες.
Το οικολογικό πάρκο του Γιούχτα κατέχει συνολική  έκταση 4.000 στρεμμάτων. Το πάρκο περιλαμβάνει  το όρος Γιούχτα και τρία φαράγγια: το κνωσανό, το κουναβιανό και το αστρακανό ή φαράγγι του Καρτερού  που είναι και το μεγαλύτερο σε μήκος.
Η περιοχή έχει ενταχθεί στο δίκτυο των περιοχών Natura 2000.
Συνολικά  τα φαράγγια συνδέονται σε διάφορα σημεία με τους οικισμούς που βρίσκονται κατά μήκος της πορείας του.
Υπάρχουν πέντε κυρίες είσοδοι : μια από τον Καρτερό, μία από τα Αϊτάνια (γέφυρα Αϊτανίων), μία από τις Αγ. Παρασκιές (περιοχή Κολομώδη), μία από τους Κάτω Αστρακούς και μία στο Κάμπο των Πεζών (είσοδος Κουναβιανού φαραγγιού).
Κάθε είσοδος διαθέτει οικίσκο ενημέρωσης.
Στα φαράγγια του πάρκου έχουν  εντοπιστεί  θέσεις ιστορικής και πολιτισμικής αξίας όπως  η αρχαία Έλτυνα, ο μινωικός οικισμός Μυρτιάς και το μινωικό νεκροταφείο Αστράκων. Τα φαράγγια αποτελούν  θύλακα δραστηριοτήτων, που συνδυάζουν τη διατήρηση και ανάδειξη της φυσικής ομορφιάς και της πλούσιας πολιτισμικής κληρονομιάς του τόπου. Τα πλούσια νερά της περιοχής συνέβαλλαν στη δημιουργία ενός συστήματος νερόμυλών κατά μήκος του φαραγγιού. Σήμερα δεν λειτουργεί κανένας αλλά σώζονται τα ερείπια αρκετών.
Η χλωρίδα των φαραγγιών περιλαμβάνει υδρόφιλα είδη όπως πλατάνια, ιτιές και λυγαριές καθώς και πολλά ενδημικά της Ελλάδας ή της Κρήτης. Όσο για την πανίδα της, περιλαμβάνει περισσότερα από 44 είδη πουλιών και 7 είδη θηλαστικών.

Συνοπτική Περιγραφή
Το Αστρακιανό φαράγγι ή φαράγγι του Καρτερού είναι από τα μεγαλύτερα της περιοχής, με συνολικό μήκος διαδρομής περί τα 12,5 χλμ.
Η αφετηρία του φαραγγιού απαντάται μετά τον οικισμό των Κάτω Αστρακών.
Στην κοίτη του και κατά μήκος της διαδρομής κυλάει ο ποταμός Καρτερός.
Το φαράγγι καταλήγει στον Μέσα Καρτερό, σε ένα ειδικά διαμορφωμένο χώρο που χαρακτηρίζεται από εξαιρετικό κάλλος, και υποδομές αναψυχής. Εκεί υπάρχει και χώρος στάθμευσης. Συνιστούμε να αφήσετε εκεί το αυτοκίνητο ώστε να συνεχίσετε οδικά στην παραλία του  Καρτερού.
Το σύνολο της διαδρομής έχει διάρκεια 3. 30 ωρών. Η πορεία και η προσπέλαση χαρακτηρίζεται εύκολη. Τονίζεται ότι στο φαράγγι έχουν γίνει εργασίες που περιλαμβάνουν βασικά έργα υποδομής, ώστε να είναι δυνατή η ασφαλής επισκεψιμότητα.
Το δασοτουριστικό μονοπάτι, η  τοποθέτηση γεφυρών, το ξύλινο κιγκλίδωμα κατά μήκος της πορείας και η σήμανση διευκολύνουν και καθοδηγούν επαρκώς  τον επισκέπτη. 
Στο φαράγγι προπολεμικά λειτουργούσαν 10 νερόμυλοι. Οι ντόπιοι ψάρευαν στα νερά χέλια και καβούρια.

Διαδρομή  στο Αστρακιανό Φαράγγι ( ή Φαράγγι του Καρτερού )

Στους Αστρακούς φτάνουμε  με λεωφορείο μέσω της οδικής αρτηρίας Πεζών - Καστελίου (παράκαμψη για Μυρτιά -Βαρβάρους - Αστρακούς 18 .5 χιλιόμετρα από Ηράκλειο). Oι Aστρακοί συγκοινωνιακά εξυπηρετούνται μέσω Mυρτιάς. Στο χωριό υπάρχουν καταστήματα ειδών τροφίμων και καφενείο.
Στην ανατολική άκρη του οικισμού των Αστρακών και συγκεκριμένα από την κεντρική πλατεία ξεκινά δρόμος  που αργότερα γίνεται χωματόδρομος. Αυτός οδηγεί στον ερειπωμένο οικισμό (εγκαταλείφθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930) των Κάτω Αστρακών (2 χλμ. από τους Αστρακούς). Από εκεί κατηφορίζουμε στο φαράγγι από μονοπάτι (10 λεπτά πεζοπορίας).
Σε αυτόν το δρόμο βρίσκονται τα ερείπια βασιλικής αφιερωμένης στον Άγιο Γεώργιο.
Πρόκειται για τρίκλιτη βυζαντινή Βασιλική. Σε απόσταση 100 περίπου μέτρων από αυτήν βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας, με μοναδική παράσταση βυζαντινού δικέφαλου αετού πάνω από την εξώθυρά της.
Μετά την ερειπωμένη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, υπάρχει παράκαμψη βόρεια, που οδηγεί σε ένα ελαιώνα, στην άκρη του οποίου ξεκινάει μονοπάτι με πέτρινα σκαλάκια, που οδηγεί μέσα στο φαράγγι, στη θέση "Νεραιδόσπηλιος" . Υπάρχει σήμανση.
Όλη η διαδρομή θα κυλήσει μέσα στο φαράγγι. Θα περπατήσουμε απολαμβάνοντας το διαμορφωμένο κλιμακωτό μονοπάτι με κατεύθυνση προς Βορρά. Μέσα στο φαράγγι του Καρτερού βρίσκονται εκκλησάκια, νερόμυλοι και πανδοχείο Βυζαντινής περιόδου.

Κατεβαίνοντας  βλέπουμε πρώτα μία πετρόκτιστη δεξαμενή υδάτων.  Σε απόσταση 3 λεπτών από τη δεξαμενή  συναντούμε τον Νεραϊδόσπηλιο.
Πρόκειται για φυσικό σπήλαιο που συνδέεται με θρύλους για νεράιδες και μάγισσες. Σήμερα το σπήλαιο έχει δομηθεί και η είσοδός του είναι κλεισμένη με καγκελόπορτα (το σπήλαιο δεν είναι επισκέψιμο). Στο βάθος του σπηλαίου αναβλήζει πηγή που συμβάλει μερικώς στην υδροδότηση της πόλης του Ηρακλείου. Το τοπίο στο νεραϊδόσπηλιο με την μικρή τεχνιτή λίμνη , την άφθονη βλάστηση και την άγρια ζωή αποτελεί ένα σημείο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους που θα άξιζε να επισκεφτείτε.
Στο φαράγγι κυλάει ο Καρτερός ποταμός, στις όχθες το οποίου θα ελίσσεστε μέχρι την γέφυρα των Αϊτανίων, σε  μονοπάτι που περνά αρκετές φορές πάνω από τον Κλειστό αγωγό του υδραγωγείου. Ξυλότυπη κατασκευή καλύπτει τον κλειστό αγωγό του υδραγωγείου για λόγους προστασίας όπου κρίνεται αναγκαίο. Μικρές λιμνούλες, νερόμυλοι, μικροί καταρράκτες  και ήχοι της φύσης ( βατράχια, πουλιά, θρόϊσμα φύλλων ) θα σας συντροφεύουν για ώρες στην πορεία σας.

Σε μία ώρα και 20 λεπττά περίπου ( από το Νεραιδόσπηλιο ) θα έχετε φτάσει στο ανοικτό πεδίο της "γέφυρας των Αϊτανίων" που χαρακτηρίζεται από καλλιεργημένες εκτάσεις και χωματόδρομους που συγκλίνουν προς τη γέφυρα. Η γέφυρα αυτή συνδέει το Σκαλάνι με τα Αϊτάνια.  

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα τελευταία 20 λεπτά της πεζοπορίας διάστημα κατά το οποίο εγκαταλείπετε τη κοίτη του φαραγγιού και κινήστε ψηλά, πάνω στο ανατολικό τοίχωμα του φαραγγιού. Η θέα τόσο προς τα βόρεια όσο και προς τα νότια πλευρά είναι μαγευτική.  Προσπεράστε τη γέφυρα με κατεύθυνση Βόρεια και ακολουθώντας τη σήμανση ξαναβρείτε το μονοπάτι που σας οδηγεί ακόμα μια φορά στην κοίτη του φαραγγιού. 10 λεπτά αργότερα θα συναντήσετε δυτικά σας το παρακλάδι της διαδρομής που οδηγεί στους Κουνάβους, μέσω του ομώνυμου φαραγγιού.

Συνεχίστε βόρεια προσπερνώντας παλιούς υδρόμυλους,  υδαταγωγούς και μικρές λιμνούλες.  Σε μία ώρα θα έχετε φτάσει στο τέλος της διαδρομής στη θέση "Μέσα Καρτερός" όπου βρίσκεται ο οικίσκος ενημέρωσης και ο διευθετημένος χώρος. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον λίγο πριν το τέλος της διαδρομής παρουσιάζουν οι ναίσκοι του Αγ. Νικολάου.

Πρώτα συναντούμε τον ναό του Αγ. Νικολάου.
Στη θέση αυτή υπάρχουν και άλλα κτίσματα  σε ερειπιώδη κατάσταση (νερόμυλοι). Μία ξύλινη πόρτα οριοθετεί το φαράγγι. Κλείνουμε την πόρτα πίσω μας καθώς ακολουθούμε το ξυλότυπο μονοπάτι και  κατεβαίνουμε στην κοίτη του ποταμού που συναντάμε ένα βυζαντινό πανδοχείο με τις χαρακτηριστικές καμάρες αριστερά μας και μετά τον χώρο αναψυχής του εισόδου του Καρτερού.

Εδώ βρίσκεται το δεύτερο εκκλησάκι του Αγ. Νικολάου και ένας ερειπωμένος οικισμός. Ο χώρος διαθέτει οικίσκο ενημέρωσης ο οποίος δεν λειτουργεί ακόμα. Ο επισκέπτης μπορεί να ενημερωθεί  από την αναρτημένη πληροφοριακή πινακίδα - χάρτη του φαραγγιού. 
Στη θέση του «Χώρου Αναψυχής Αγ. Νικολάου» καταλήγει η διαδρομή.

Με το σταθευμένο αμάξι μας μπορούμε να συνεχίσουμε οδικά και μέσω του οικισμού του Μέσα Καρτερού προς τη Ν. Αλικαρνασσό ή να καταλήξουμε στην παραλία του Καρτερού.

Περίπατος στην ακτή του Καρτερού

Η προτεινόμενη διαδρομή αποτελεί μια μικρή ξενάγηση στην πεδιάδα του Καρτερού. Η πορεία είναι ομαλή, διαρκεί περίπου μία με δύο ώρες και ξεκινά  8 χλμ ανατολικά της πόλης του Ηρακλείου. Η διαδρομή εκτείνεται στην βόρεια παραθαλάσσια ζώνη του δήμου Ν. Αλικαρνασσού που απλώνεται κατά μήκος της ακτής με φυσικούς όρμους και λιμάνια.
Η πρόσβαση στον Καρτερό γίνεται οδικά ακολουθώντας το παλαιό οδικό δίκτυο (Εθνική οδό) Ηρακλείου - Αγ. Νικολάου. Ο επισκέπτης που βρίσκεται στο κέντρο της Ν. Αλικαρνασσού  ακολουθεί την παλαιά εθνική οδό με ανατολική κατεύθυνση. Η διαδρομή καταλήγει στον αρχαιολογικό χώρο της Αμνισού.

Στην αρχή της διαδρομής, δεξιά και πάνω στον παλιό εθνικό δρόμο, συναντούμε τον χαρακτηριστικό σπηλαιώδη ναό του Αγίου Ιωάννου, με δεύτερο κλίτος αφιερωμένο στο Άγιο Νίκωνα τον Μετανοείτε.

Χιλιόμετρα ξανθής άμμου, ένας ενδιαφέρον υγρότοπος,  τα γαλανά νερά, το θαλασσινό αεράκι της ιστορίας και του πολιτισμού αποτελούν την αφετηρία αυτής της διαδρομής.

Η περιοχή  ήταν κατοικημένη ήδη από την πρώιμη προϊστορική εποχή. Τα αποτελέσματα των ανασκαφικών ερευνών στην ευρύτερη περιοχή του Καρτερού, έφεραν στο φως  οικισμούς, αρχιτεκτονικά μνημεία, κέντρα λατρείας, ταφικά συγκροτήματα, λιμενικές εγκαταστάσεις και αποδείξεις συνεχούς κατοίκησης και χρήσης της περιοχής .

Ο σύγχρονος παραλιακός οικισμός Καρτερού βρίσκεται πάνω στην Παλαιά Εθνική Οδό και συγκεντρώνει πολλές τουριστικές μονάδες.

Στη Ν.Δ άκρη του παραλιακού οικισμού του Καρτερού,  αμέσως μετά το αεροδρόμιο ένας δευτερεύον δρόμος μας οδηγεί στην Πρασσά και στον οικισμό της Καλιθέας.
Οι οικισμοί αυτοί χαρακτηρίζονται από  δυναμική ανάπτυξη ενώ παράλληλα διαθέτουν ένα πλήθος πολιτιστικών στοιχείων που αφηγούνται τη δική τους ιστορία.  

Η περιοχή Καρτερού, αποτελεί την πλέον ενδιαφέρουσα περιοχή του Δήμου Ν. Αλικαρνασσού  από πλευράς φυσικού περιβάλλοντος. Στα Νοτιοανατολικά της περιοχής καταλήγει το "φαράγγι του Καρτερού", το οποίο διατρέχει τρεις Δήμους (Επισκοπής, Ν. Καζαντζάκη και Ν. Αλικαρνασσού) και χαρακτηρίζεται από πλούσια βλάστηση και σημαντικά πολιτιστικά και ιστορικά στοιχεία. Στην περιοχή του Μέσα Καρτερού παρατηρούνται  θέσεις αρχαιολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντος όπως οικοδομικά συγκροτήματα, υδρόμυλοι κτλ .

Η πεδιάδα του Καρτερού οριοθετείται και  χαρακτηρίζεται από το ποτάμι του   Καρτερού που αποτελούσε έναν από τους βασικούς δρόμους επικοινωνίας του ανακτόρου της Κνωσού τόσο με την ενδοχώρα όσο και με την θάλασσα, καθώς παραπλήσια της εκβολής του  τοποθετούνται τα κύρια επίνεια (λιμένες) της μινωικής Κνωσού. Η εκβολή του ποταμού και η μικρή ελώδης έκταση βρίσκεται στην αρχή της διαδρομής στο δυτικό τμήμα της αμμώδους παραλίας της Αμνισού. Η Μικρή εκβολή, οι ελώδεις εκτάσεις και η ζώνη αμμοθινών  προσελκύουν πολλά μεταναστευτικά πουλιά.

Η πορεία συνεχίζει κατά μήκος της γνωστής παραλίας του Καρτερού που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον πολλών επισκεπτών τους καλοκαιρινούς μήνες. Η παραλία Καρτερού - ιδανική για το άθλημα της ιστιοσανίδας  είναι πολύ μεγάλη σε μήκος και άρτια οργανωμένη. Ξαπλώστρες, beach bars, cafes και ταβέρνες είναι ευρέως διαθέσιμα στην περιοχή.

Η θάλασσα είναι θαυμάσια,  και οι προσεγμένες υποδομές διασκέδασης γίνονται πόλος έλξης για τη νεολαία. Το βράδυ, βέβαια, η περιοχή χαρακτηρίζεται από έντονη νυχτερινή διασκέδαση, μια και τα clubs και οι pubs της περιοχής μαζεύουν κόσμο  από το Ηράκλειο.

Περπατώντας κατά μήκος της αμμουδιάς στα δεξιά μας συναντάμε το υποψήφιο διατηρητέο σύγχρονο μνημείο «Μοτέλ Ξενία». Το μοτέλ φέρει την
υπογραφή του διεθνώς αναγνωρισμένου αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη, ο οποίος είχε επιφορτιστεί το χρονικό διάστημα 1950-1960 με την ανέγερση Ξενία στους τουριστικούς προορισμούς, στο πλαίσιο της πολιτικής που είχε υιοθετηθεί τότε για την τουριστική ανάπτυξη. Το κτίσμα είναι πνιγμένο στη βλάστηση και αναδύει ένα ρομαντικό άρωμα άλλης εποχής. Δυστυχώς χρήζει άμεσης αποκατάστασης.

Η διαδρομή ολοκληρώνεται φτάνοντας στον λόφο της Παλιόχωρας. Η κατοίκηση του λόφου  (Aμνισός) αρχίζει από την μεσομινωική περίοδο (19ος αιώνας π.X.). Tο όνομα αναφέρεται ως a-mi-mi-so στις πινακίδες Γραμμικής Γραφής Β΄ (Eλληνική γλώσσα). Ο επισκέπτης αντικρίζει αρχικά τον περιφραγμένο χώρο του ιερού του «Διός Θενάτα», που ιδρύθηκε τον 7ο αιώνα π.X. (αρχαϊκή εποχή) και παρέμεινε σε χρήση μέχρι τον 2ο αιώνα μ.X. Στην ανατολική πλευρά του λόφου βρίσκεται η "Έπαυλις των Kρίνων" που καταστράφηκε από πυρκαγιά τον 15ο αιώνα π.Χ. Tα συγκροτήματα C και E συνεχίζουν να κατοικούνται μέχρι τον 12ο αιώνα π.X. O λόφος κατοικήθηκε επίσης κατά την Eνετοκρατία.

Κοντά στην Αμνισό στις ανατολικές παρειές της κοιλάδας του ποταμού Καρτερού, αναπτύσσεται το ιερό σπήλαιο της Ειλυθείας που δυστυχώς δεν αποτελεί επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο. Ανατολικά , αμέσως μετά από το  κάμπο του Καρτερού ή βαθειανό κάμπο και επί της εθνικής οδού  βρίσκεται η αρχαιολογική θέση «Νίρου Χάνι». Στη θέση αυτή αποκαλύφθηκε μινωική διώροφη έπαυλη, που αποτελείται από σαράντα περίπου δωμάτια με δύο διαδρόμους και αυλές. 1 χιλιομέτρου δυτικά του Νίρου Χάνι , στη θέση «Άγιοι Θεόδωροι» βρέθηκαν λείψανα μινωικού νεωρίου και λιμανιού.