Τα αστικά κέντρα της Ελλάδας - Δυναμική και προβλήματα της ανάπτυξης - Περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης.

Τα αστικά κέντρα της Ελλάδας χαρακτηρίζονται από μια σειρά δυναμικών στοιχείων και προβλημάτων που παραπέμπουν, ταυτόχρονα, τόσο σε ευκαιρίες, όσο και σε περιορισμούς της ανάπτυξής τους.

Tα αστικά κέντρα της χώρας χαρακτηρίζονται, παρά τις διαφορές που παρουσιάζουν ως προς τo πληθυσμιακό τους μέγεθος, σε σημαντικό βαθμό από κοινά σημεία ως προς τους μηχανισμούς ανάπτυξής τους, τόσο με την έννοια της οικονομικής, όσο και με την έννοια της χωρικής ανάπτυξης.

Ορισμένες από τις εξελίξεις στην αναπτυξιακή διαδικασία διαμορφώνουν, σε συγκεκριμένες περιοχές των αστικών κέντρων, ιδιαίτερα κρίσιμα προβλήματα.
Πολλές φορές τα προβλήματα αυτά δημιουργούνται ανεξάρτητα από το μέγεθος των συγκεκριμένων αστικών κέντρων. Μάλιστα, ορισμένες φορές η έκταση των προβλημάτων είναι αντιστρόφως ανάλογη με το μέγεθος των αστικών κέντρων ή των περιοχών τους.

• Ορισμένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των αστικών κέντρων της χώρας που συνδέονται άμεσα με το Πρόγραμμα και τους στόχους του αναφέρονται στη συνέχεια.
  Το μεγάλο εύρος που χαρακτηρίζει το μέγεθός τους με κριτήριο τον πληθυσμό.
  Σύμφωνα με το στοιχεία αυτό το φάσμα εκτείνεται από τις πόλεις των 10.000 κατοίκων στο ένα άκρο, μέχρι τα μητροπολιτικά Αθήνας και Θεσσαλονίκης με πληθυσμό 4.2 εκ. και 1,3 εκ.κατοίκους αντίστοιχα στο άλλο άκρο.
  
• Ο σχετικά περιορισμένος αριθμός δευτερευόντων αστικών κέντρων, μεσαίου μεγέθους δηλ. αστικών κέντρων με πληθυσμό από περίπου 75.000 - 200.000 κατοίκους μια και ανάμεσα στις πόλεις αυτές και στα μητροπολιτικά κέντρα δεν παρεμβάλλονται άλλες πόλεις.
• Ο περιορισμένος βαθμός δικτύωσης των αστικών κέντρων τα οποία χαρακτηρίζονται από ιεραρχικές σχέσεις,ανάλογα με την ακτίνα επιρροής τους και σύμφωνα με το μέγεθός τους και τις διοικητικές και αστικές λειτουργίες που συγκεντρώνουν. Οι συμπληρωματικότητες και οι εξειδικεύσεις δεν αποτελούν κύριο χαρακτηριστικό του αστικού συστήματος της χώρας,αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι η εικόνα αυτή διαφοροποιείται τα τελευταία χρόνια,καθώς σε ορισμένα διοικητικά σύνολα της χώρας διαμορφώνονται μεταξύ των αστικών κέντρων τους,στοιχεία αναπτυσσόμενων διαπλοκών και συμπληρωματικότητας.

  Η ανάπτυξη και η βελτίωση των υποδομών, όπως αυτή πραγματοποιείται στο πλαίσιο συγκεκριμένων εθνικών και κοινοτικών πολιτικών συμβάλλει στη διαδικασία δικτύωσης και την επιταχύνει.

  
  
• Τα σχετικά κοινά πρότυπα απασχόλησης και άρα και της παραγωγικής δομής των αστικών κέντρων.Οι τάσεις μεταβολής των προτύπων αυτών με κύριο χαρακτηριστικό τον περιορισμό της απασχόλησης στον δευτερογενή τομέα, εξ αιτίας της περιορισμένης ανταγωνιστικότητας του κλάδου, που οδήγησε στις γνωστές διαδικασίες αποβιομηχάνισης με συνέπεια την αύξηση της ανεργίας και την απαξίωση σημαντικών βιομηχανικών εγκαταστάσεων,οδήγησε στην αύξηση της απασχόλησης στις υπήρεσίες,τόσο σ'αυτές που απευθύνονται προς τις επιχειρήσεις,όσο και σ'αυτές που απευθύνονται προς τους πολίτες.

Το αναπτυξιακό σχήμα που προκύπτει από τις διαδικασίες αυτές τείνει, ως μια από τις συνέπειες του, να οδηγεί στην τελική αύξηση της ανεργίας, αλλά και να ενθαρρύνει ως αντίδραση σ' αυτή ακριβώς την κατάσταση, ως αμυντική στρατηγική, τη δημιουργία νέων ΜΜΕ. Η ίδια διαδικασία αποτυπώνεται κατά ανομοιόμορφο τρόπο σε διάφορες περιοχές των πόλεων καθώς οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις παλιές και νέες λειτουργώντας σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον προσπαθούν να μεταφέρουν στοιχεία του κόστους τους στο κοινωνικό και φυσικό τους περιβάλλον. Οι εξωτερικές αυτές "αρνητικές οικονομίες" αποτυπώνονται ως περιβαλλοντικά προβλήματα, ενώ οδηγούν, παράλληλα, και στην υποβάθμιση των αστικών περιοχών όπου παρατηρούνται συγκεντρώσεις αυτού του τύπου. Καθώς τέτοιου τύπου εγκαταστάσεις συγκεντρώνονται σε περιοχές που ήδη παρουσιάζονται προβλήματα,το αποτέλεσμα είναι μια διαδικασία επιτάχυνσης της υποβάθμισης.

Η διαδικασία αυτή εξελίσσεται σε διαφορετική έκταση και με διαφορετική ένταση σε όλες τις πόλεις της χώρας και σε συνδυασμό με τη θέση της στον αστικό ιστό και τις πληθυσμιακές ομάδες οι οποίες εντάσσονται σ' αυτή, άλλοτε παθητικά, όπως οι αδύναμες κοινωνικά ομάδες των παλιών κατοίκων των περιοχών δηλ. αυτοί που δεν μπορούν να φύγουν και δεν μπορούν να βρουν εργασία, και άλλοτε ενεργητικά, δηλ. αυτοί που εγκαθίστανται και δουλεύουν εκεί,ακριβώς επειδή μόνο εκεί μπορούν να βρούν στέγη και εργασία.

Στο πλαίσιο αυτό είναι προφανής η διαδικασία συγκέντρωσης στις περιοχές αυτές ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων, στις οποίες εκτός από τους ηλικιωμένους, τους νέους, τους νέους άνεργους και τους μακροχρόνια άνεργους,συγκεντρώνονται και ομάδες μειονοτήτων και οικονομικών μεταναστών.

Η δυναμική συνολική ανάπτυξη των πόλεων, αλλά και οι απαιτήσεις ως προς την ποιότητα ζωής,δημιούργησε σε όλες τις πόλεις μια κατάσταση η οποία μπορεί να περιγραφεί με αναφορά στα δύο χαρακτηριστικά στοιχεία της διαδικασίας αυτής, που είναι,η βελτίωση της ποιότητας της κατοικίας και των κοινωνικών και αστικών υποδομών.

Σε γενικές γραμμές ως προς την κατοικία έχει επιτευχθεί, κατά τα τελευταία τριάντα περίπου χρόνια, η ανανέωση του οικιστικού αποθέματος στις περισσότερες πόλεις, είτε με το σύστημα της αντιπαροχής, είτε με το σύστημα της αυτοστέγασης.
Η διαδικασία αυτή συνδέθηκε και με τάσεις μετακίνησης προνομιούχων κοινωνικών ομάδων προς προαστιακές περιοχές.

Το αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής είναι σύνθετο. Αυξάνεται η πυκνότητα κατοίκησης, παρά την αύξηση του αστικού χώρου, βελτιώνεται η ποιότητα κατοικιών, αλλά ταυτόχρονα εγκαταλείπονται ως προς τη χρήση της κατοικίας ορισμένες αστικές περιοχές συνήθως σε ιστορικά κεντρικές περιοχές των πόλεων.

Ταυτόχρονα, κοινωνικές ομάδες που δεν μπορούν εξ' αιτίας της οικονομικής τους αδυναμίας να συμμετέχουν στην τυπική μορφή αυτής της διαδικασίας αναζητούν λύσεις στο στεγαστικό πρόβλημα με άτυπους τρόπους,είτε εγκαθιστάμενες σε υποβαθμισμένες περιοχές των κέντρων είτε εγκαθιστάμενες κατά αυθαίρετο ή πρόχειρο τρόπο σε ατελή καταλύμματα στα όρια της πόλης.

Κατά τα τελευταία χρόνια η έλευση στη χώρα οικονομικών μεταναστών εκτός από τις επιπτώσεις στην αγορά εργασίας και στον κοινωνικό ιστό της πόλης ενέτεινε αυτό το φαινόμενο, καθώς άλλοι από τους οικονομικούς μετανάστες εγκαθίστανται σε υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου των πόλεων και άλλοι σε περιοχές στα όρια της πόλης .

Η αστική ανάπτυξη εκτός από την ανάπτυξη της κατοικίας,με τον τρόπο που περιγράφηκε παραπάνω,χαρακτηρίζεται και από την καθυστέρηση στην ανάπτυξη των αστικών υποδομών,κοινωνικών και τεχνικών.

Παρά τις σημαντικές προσπάθειες που καταβάλλονται και τις προόδους που παρατηρούνται ως προς την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό των υποδομών της χώρας,τα ελλείμματα συγκεντρώνονται χωρικά στις υποβαθμισμένες περιοχές,με αποτέλεσμα η έλλειψη υποδομής και ο περιορισμένος δημόσιος χώρος να εντείνουν τα προβλήματα αυτά,ακριβώς στις περιοχές εκείνες που συγκεντρώνονται οι πιο αδύνατες οικονομικά και κοινωνικά ομάδες.

Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψιν, τις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζουν τα προβλήματα του αστικού χώρου σε πολεοδομικά, οικονομικά και κοινωνικά υποβαθμισμένες ενότητες επιλέγονται και προτείνονται τρεις αστικές περιοχές, η κάθε μια από τις οποίες αντανακλά ιδιαίτερου τύπου προβλήματα, σε αστικό κέντρο συγκεκριμένου μεγέθους.

Πρόκειται για τον δήμο του Περάματος στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Πρωτευούσης, για την περιοχή Αγίας Τριάδας στο δήμο Ηρακλείου Κρήτης και για συγκεκριμένες γειτονιές στο Δήμο Κομοτηνής στην Θράκη.

Πρόκειται για τρεις χωρικές ενότητες που, αν και βρίσκονται σε διαφορετικές πόλεις και σε διάφορες μεταξύ τους ζώνες, έχουν κοινό χαρακτηριστικό την συγκέντρωση στοιχείων υποβάθμισης του περιβάλλοντος, αντιμετωπίζουν πρόβλημα στον αστικό τους ιστό, το παραγωγικό τους δυναμικό βρίσκεται σε μια παρατεταμένη διαδικασία αναδιάρθρωσης και ανασχηματισμού, που επιτρέπει τον χαρακτηρισμό ότι βρίσκεται σε κατάσταση κρίσης, με αποτέλεσμα την απώλεια θέσεων απασχόλησης και την αύξηση των φαινομένων ανεργίας των κατοίκων τους (μακροχρόνια ανεργία, ανεργία τέκνων, έλλειψη στοιχείων κοινωνικών υποδομών και δυσκολίες απασχόλησης των γυναικών).

Οι περιοχές συγκεντρώνουν ομάδες πληθυσμού που αντιμετωπίζουν προβλήματα, όπως ανέργους, νεοαφεικνόμενους στην πόλη στην πόλη, μειονότητες και οικονομικούς μετανάστες, με αποτέλεσμα η παρατεταμένη οικονομική δυσπραγία που αντιμετωπίζουν οι ομάδες αυτές να τις οδηγεί σε κοινωνικό αποκλεισμό και διακρίσεις. Οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα διαπλέκονται σε ενιαία σύνολα σε χωρικές ενότητες και δημιουργούνται ευρύτερα προβληματικές καταστάσεις.

Καμία από τις επιλεγμένες περιοχές δεν έχει ενταχθεί στην αντίστοιχη Πρωτοβουλία της προηγούμενης διαχειριστικής περιόδου.

Προφανώς οι πόλεις στις οποίες βρίσκονται οι συγκεκριμένες περιοχές, αποτελούν αποδέκτες πολιτικών που αναπτύσσονται στα πλαίσια άλλων Κοινοτικών και Εθνικών προγραμμάτων προς την κατεύθυνση της οικονομικής ανάπτυξης, της κατάρτισης, της στήριξης των υποδομών, της απασχόλησης και της πολιτικής περιβάλλοντος.

Όμως, καθώς αυτές οι πολιτικές δεν ασκούνται εξειδικευμένα στα συγκεκριμένα χωρικά σύνολα τα οφέλη τους αντλούνται κατά κύριο λόγο από τους κατοίκους των ευρύτερων περιοχών και όχι από τους κατοίκους των συγκεκριμένων γειτονιών. Αντίθετα, οι άνθρωποι αυτοί, καθώς αποτελούν τις ασθενέστερες, για περισσότερους λόγους οικονομικές και κοινωνικές ομάδες, των πόλεων στις οποίες ζουν, δεν μπορούν να αντλήσουν ικανοποιητικά οφέλη που προκύπτουν από τις πολιτικές αυτές, ακριβώς λόγω των ιδιαιτεροτήτων που τους χαρακτηρίζουν και της αδυναμίας τους.

 

1. Περιγραφή της Υφιστάμενης Κατάστασης
1.1 Περιγραφή περιοχής παρέμβασης
1.2 Βασικά πληθυσμιακά χαρακτηριστικά και μεγέθη
1.3 Ανάλυση κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης, υποδομών και περιβάλλοντος

2. Στρατηγική και Προτεραιότητες
2.1 Στόχοι του προγράμματος
2.2 Στρατηγική και προτεραιότητες
2.3 Στρατηγική επίτευξης των στόχων

3. Συνοπτική Παρουσίαση Προτεραιοτήτων και Μέτρων

4. Χρηματοδοτικό Σχέδιο
4.1 Κατανομή συνδρομής ανά φορέα χρηματοδότησης
4.2 Χρηματοδοτικοί πίνακες

5. Εταιρική Σχέση

6. Εκ των Προτέρων Αξιολόγηση της Πρότασης
6.1 Εντοπισμός και ιεράρχηση αναγκών
6.2 Ανάλυση πλεονεκτημάτων, αδυναμιών και δυναμικού της περιοχής (SWOT)
6.3 Συνέπεια και συνοχή της στρατηγικής και των στόχων με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
της περιοχής
6.4 Αξιολόγηση της περιβαλλοντικής διάστασης του Προγράμματος
6.5 Συμβατότητα του Προγράμματος ωςπρος τα κριτήρια,τους στόχους και τις προτεραιό-
τητες που θέτει η Πρωτοβουλία URBAN
6.6 Ποσοτικοί δείκτες

7. Διατάξεις Εφαρμογής
7.1 Εισαγωγή
7.2 Διαχείριση
7.3 Μονάδα Οργάνωσης της Διαχείρισης Α.Ε
7.4 Παρακολούθηση
7.5 Χρηματοδότηση-Αρχή Πληρωμής

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ:

α.Πολυλειτουργική αναβάθμιση της περιοχής παρέμβασης και η προστασία του περιβάλλοντος.
β.Στήριξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων - Καινοτομίες
γ.Καταπολέμηση κοινωνικού αποκλεισμού - Ισότητα
δ.Τεχνική βοήθεια

 

Χάρτης Περιχής Παρέμβασης (Επιλέξτε για μεγέθυνση)